Etapy i metody nauczania w Qigong

Qigong Prozdrowotny charakteryzuje się prostymi ruchami, jest łatwy do nauczenia się i ćwiczenia, nie wymaga dużo miejsca, a efekty prozdrowotne są wyraźne. Niemniej jednak, by opanować prawidłówe wykonanie ćwiczeń i osiągnąć biegłość, połączyć w jedno trening i kultywowanie, zjednoczyć formę i ducha, niezbędnie jest przejście przez proces od rzeczy łatwych do trudnych, od płytkiego do głębokiego. Dlatego w trakcie nauczania musimy postępować zgodnie z prawidłami stopniowego doskonalenia ruchu i kształtowania umiejętności, by ćwiczący mógł opanowywać ruchy i stopniowo uświadamiać sobie ich głębszą treść. Zwykle mówimy o pięciu etapach nauki. Weźmy sekwencję rozpoczynająca formy Wuqinxi (Zabawy Pięciu Zwierząt) za przykład, by wyjaśnić zadania i metody każdego etapu nauki.

Etap pierwszy – podstawowe opanowanie toru ruchów

Główne zadanie:

Ćwiczący powinien przede wszystkim jasno zrozumieć formę ruchów, tory ich przebiegu, zmiany pozycji, by uzyskać wstępne pojęcie na temat tych ćwiczeń i móc najpierw ćwiczyć w grupie, korzystając z podpowiedzi i uwag instruktora, potem przejść do etapu, gdy te podpowiedzi i uwagi nie będą potrzebne, a w końcu by móc ćwiczyć samodzielnie.

Metoda nauczania:

Na tym etapie ćwiczącym brakuje jeszcze umiejętności kontroli ruchu ciała. Ponadto zwykle są to osoby w wieku średnim i starsze, a ich zdolność zapamiętywania i koordynacja mogą być stosunkowo słabe. Podczas ćwiczenia często na czymś się skupiają, a tymczasem coś innego im umyka, ruchy mogą być sztywne i nieskoordynowane, łatwo dochodzi też do wykonywania ruchów zupełnie niepotrzebnych. Dlatego nauczanie na tym etapie powinno opierać się głównie na objaśnianiu, demonstrowaniu i wykonywaniu ruchów wraz z uczniami. Na przykład gdy uczymy sekwencji rozpoczynającej Wuqinxi, na tym etapie nie należy za bardzo podkreślać subtelnych elementów ruchu, staranności przyjmowania pozycji, ważne jest tylko by ćwiczący w przybliżeniu wykonał ruch.

Etap drugi – prawidłowe opanowanie i utrwalenie ruchów

Główne zadanie:

Na bazie pierwszego etapu nauki, poprzez dalszą praktykę należy uzyskać prawidłowość ruchów rąk, oczu, tułowia, nóg, by pozycje i sposób ćwiczenia były za każdym razem prawidłowe.

Metoda nauczania:

Na tym etapie adept ma ogólną wiedzę na temat prawidłowych ruchów, ale zdarzają się błędy, jeśli pojawi się nowy bodziec, a nawet zagubione mogą zostać ustalone już prawidłowe wzorce ruchu. Dlatego niezbędne jest nieustanne dostarczanie informacji pomagających wzmocnić prawidłowe wzorce dotyczące torów, pozycji, kątów, zmian pomiędzy delikatnym, a solidnym, rozluźnieniem, a napięciem. W nauczaniu należy się skupić na elementach najważniejszych oraz tych, które sprawiają trudności, a także zwracać większą uwagę na poprawność i precyzję. Na przykład podczas sekwencji rozpoczynającej, zanim odstawimy lewą stopę w bok, środek ciężkości przesuwa się w prawo, a prawe kolano nieco ugina, następnie lewa pięta odrywa się od podłoża, a dopiero potem palce lewej stopy. Gdy stopa wysuwana jest w lewo, barki powinny pozostawać w poziomie. Stawiamy stopę tak, że odległość między stopami jest nieco większa niż szerokość barków. Najpierw lądują palce, a dopiero potem pięta. Potem przenosimy ciężar tak, by obie stopy znów były obciążone równomiernie. Jeśli chodzi o ruch unoszenia i opuszczania ramion, można go podzielić na cztery etapy. Pierwszy to podnoszenie – łokcie lekko się uginają, dzięki czemu ramiona tworzą układ fragmentu kręgu, „paszcza tygrysa” jest rozpostarta (chodzi o miejsce pomiędzy kciukiem, a palcem wskazującym), wnętrza dłoni pokazują kierunek ruchu, ramiona unoszą się do poziomu klatki piersiowej, jakby coś podnosząc, a wnętrza dłoni kierują się wówczas skośnie ku klatce piersiowej. Drugi etap, to przyciąganie – równocześnie przyciągamy dłonie i obracamy je, tak że wnętrza dłoni kierują się ku punktowi Tanzhong. Trzeci etap to odwracanie do środka – dłonie kontynuują obracanie się, tak że wnętrza dłoni skierują się w dół. Czwarty etap to naciskanie – obydwie dłonie powoli wykonują ruch naciskania w dół, aż znajdą się przed podbrzuszem. Jeśli te szczegóły zostaną uchwycone w procesie nauczania, zagwarantowana zostanie podstawa jakości ruchów.

Etap trzeci – ciągłość i koordynacja

Główne zadanie:

Na tym etapie ćwiczący powinien opanować ruchy w takim stopniu, by były one ciągłe, krągłe, pełne, skoordynowane. Podkreśla się płynność ruchu i wysoki poziom zdolności do kontroli ciała.

Metoda nauczania:

Umiejętności ruchowe ćwiczącego są już w zasadzie ukształtowane i ustabilizowane. Na przykład podczas wykonywania ruchów „podnoszenie” i „naciskanie” palce stóp jakby chwytają podłoże, a siła podnosi się od pięt, przekazywana jest przez talię, emitowane jest od talii, łopatki otwierają się, siła dociera do barków, barki opadają, siła z barków porusza ramionami i jest dalej przekazywana przez łokcie do dłoni. Talia jest osią, barki prowadzą łokcie, łokcie prowadzą dłonie. Całe ciało jest wówczas połączone, siła jest spójna, skoordynowana. Jeśli chodzi o wymagania dotyczące siły, to mamy tutaj songrou – rozluźnioną miękkość („igła ukryta w bawełnie”, „twardość zawarta w miękkości”, „wzajemne oddziaływanie miękkości i twardości”), songchen – rozluźnione opadanie („żelazo w miękkiej bawełnie” – mamy tutaj odczucie ciężkości), songtan – rozluźnioną sprężystość (swoboda rozprzestrzeniania i kurczenia, zmian między rozluźnieniem, a napięciem, koordynacja i swoboda równocześnie). Na tym etapie należy bardziej skupić się na ciągłości, płynności i poprawności ruchów.

Etap czwarty – koordynacja oddechu i ruchu

Główne zadanie:

Podczas ćwiczenia należy nieustannie koordynować ruchy unoszenia-opadania i otwierania-zamykania z oddechem, nieustannie doświadczając tego i lepiej opanowując metody oddychania odpowiadające zmianom w ruchu i stanowi ciała.

Metoda nauczania:

Na tym etapie ćwiczący opanował już ruchy ćwiczeń w ich prawidłowej formie. Teraz powinien zwrócić uwagę na oddech, delikatnie używając umysłu, nie zakłócając płynności. W szczególności nie należy blokować oddechu, wymuszać czegokolwiek, czy celowo starać się wypinać i wciągać brzuch. W ten sposób oddech naturalnie stanie się stopniowo delikatny, głęboki, równy i długi. Metoda naucania na tym etapie powinna opierać się na wyjaśnianiu i demonstrowaniu, by ćwiczący zrozumiał wzajemne powiązanie oddechu i ruchu – wdech przy unoszeniu, wydech przy opadaniu, wdech przy otwieraniu, wydech przy zamykaniu.

Etap piąty – zrozumienie i opanowanie artyzmu ćwiczeń

Główne zadanie:

Trzeba zwrócić uwagę na koordynację świadomości i ruchów, doświadczać „jedności formy i ducha”, „zjednoczenia wewnętrznego i zewnętrznego”, dostrzegając estetyczny urok ćwiczenia.

Metoda nauczania:

Na tym etapie ćwiczący dobrze już opanował ćwiczenia, jego ruchy są poprawne i precyzyjne, płynne i swobodne. Na przykład podczas „podnoszenia” i „naciskania” w sekwencji rozpoczynającej Wuqinxi uwaga kieruje się ku punktom laogong na dłoniach. Gdy dłonie się podnoszą, ćwiczący wyobraża sobie podnoszenie czystego powietrza. Gdy dłonie są przyciągane ku ciału, jakby to powietrze było wtłaczane do punktu tanzhong. Gdy dłonie obracają się do dołu i naciskają w dół, jakby to powietrze przepływało w dół do wewnętrznych organów, a na końcu jakby docierało do dantian. Na tym etapie należy skupić się na nastroju i na uroku ćwiczenia, na koordynacji ducha, świadomości i formy.

W procesie nauczania Qigongu Prozdrowotnego powyżej opisane etapy są powiązane i nie można ich całkowicie rozdzielić. Ogólnie jednak poprzedni krok jest podstawą dla kolejnego, a kolejny to pogłębienie i rozwinięcie poprzedniego. Są one różne, ale powiązane. Tylko opanowanie ich wszystkich może zapewnić nieustanną poprawę jakości nauczania.

Autor: Zhang Caiqin – Chińskie Stowarzyszenie Qigongu Prozdrowotnego

Przekład z chińskiego: Andrzej Kalisz – Studio Qigong Online