Etapy nauki Wu Tai Chi

Naukę formy stylu Wu (Hao) Tai Chi zwykle dzieli się na 3 etapy.

ETAP PIERWSZY

Budowanie podstaw – nauka ruchów formy (forma w sensie taolu – długi ciąg ruchów)

Ucząc się Tai Chi, najpierw dążymy do opanowania podstaw formy (forma w znaczeniu xing – zewnętrzny wygląd pozycji i ruchów) i warunków ciała (ti). Forma xing dotyczy zgodnego z wymogami wykonania ruchów. Obejmuje to właściwe pozycje i ruchy ciała, rąk, nóg, odpowiednie kierowanie wzroku. Warunki ciała ti dotyczą podstawowych warunków fizycznych i efektów treningu podstawowego – jest to niezbędna podstawa dla skutecznego treningu technicznego.

Gdy rozpoczyna się naukę trudno jest uniknąć napięcia i sztywności, ruchy nie są płynne i skoordynowane. Uczący się powinien starać się poprawnie naśladować ruchy, starając się zrozumieć ich główne elementy i stopniowo zacząć zdawać sobie sprawę z odczuć towarzyszących właściwemu wykonaniu ruchów.

Nauka odbywa się stopniowo, najpierw opanowane zostają elementy bardziej zgrubne, potem te subtelniejsze. Zachowanie wymogów dotyczących zachowania się ciała (shenfa) stopniowo staje się nawykiem. Ten proces wymaga czasu, niezbędna więc jest cierpliwość i wytrwałość.

Główne wymogi podczas tego etapu nauki:

1. Umysł spokojny, ciało zrelaksowane

Spokojny umysł i zrelaksowane ciało to niezbędne warunki doskonalenia się w Tai Chi. Ciało zrelaksowane, umysł skupiony, oddech naturalny. Relaks faktycznie dotyczy nie tylko ciała, ale i umysł powinien być wyciszony, spokojny, odprężony, a równocześnie skupiony na wykonywanym ćwiczeniu.

2. Ciało wyprostowane, ześrodkowane

Ciało jest naturalnie wyprostowane, ześrodkowane, zrównoważone, odczuwa wygodę. Zjawiska takie jak unoszenie barków, garbienie się, pochylanie głowy, wyginanie talii, spięcie i sztywność w ruchu, niepotrzebne pochylanie się ciała do przodu, czy odchylanie do tyłu powinny być spokojnie obserwowane i stopniowo eliminowane.

3. Właściwe kształty

Początkujący nie powinien starać się opanować wszystko od razu. Potrzeba czasu, by móc wszystkie wymogi formy dokładnie sobie uświadomić. Lepiej najpierw dokładniej opanować dany ruch, czy mniejszy fragment formy, niż starać się poznać całą formę, ale wykonując ruchy nieprawidłowo. Lepiej mniej ruchów, ale poprawnie niż więcej, ale niepoprawnie.

4. Równowaga

W formie występują ruchy, w których środek ciężkości znacznie podnosi się lub opada, jednak większość ruchów wykonuje się na ugiętych nogach, w pozycji jakby na wpół siedząc. Podczas kroków jedna noga póługiętą powinna podpierać ciało, zapewniając równowagę, podczas gdy druga lekko się przemieszcza. Kroki miękkie jak kocie.

5. Miękkość, wygoda, rozciągnięcie

Wykonując ciąg ruchów formy powinniśmy być jak piłka wypełniony powietrzem. Nie możemy  być napięci i sztywni, ale nie możemy też być nadmiernie luźni, jak piłka z której uszło powietrze. Z jednej strony miękkość, z drugiej „napełnienie”, tak zwana „siła podpierająca” we wszystkich kierunkach. To jest ta podstawowa „siła wewnętrzna” –nei jin, o której mowa w Tai Chi. Inny określenie które się do tego odnosi to „w miękkości zawarta jest twardość”. Na początku opanowanie tej umiejętności może być stosunkowo trudne, ale zacząć należy od wygody, miękkości ruchów, tak, by nie było nadmiernej twardości, sztywności, a stopniowo zacznie się pojawiać ten stan równoczesnej lekkości, miękkości i „napełnienia”.

ETAP DRUGI

Osiąganie biegłości – trening pracy ciała (shenfa)

Po podstawowym opanowaniu prawidłowej formy ruchów, w wyniku systematycznego treningu następuje poprawa koordynacji ruchów, coraz łatwiej jest zachować stan względnego relaksu, coraz lepiej rozumiane są wymogi określonych ruchów. Na etapie osiągania biegłości podejmowane są działania stosowne do tego jakie problemy występują u danego ćwiczącego. Szczególną uwagę zwraca się na całościową koordynację, ciągłość i krągłość, ruchy powinne być płynne i harmonijne jak płynąca woda, jak obłoki sunące przez niebo, bez nieuzasadnionego przerywania i wznawiania ruchu.

1. Wzajemne powiązanie góry i dołu

W Tai Chi podkreśla się koordynację – wzajemne powiązanie rąk, wzroku, pracy stóp. Ciało powinno stanowić doskonale skoordynowaną całość, ruchy powinny być wykonywane na zasadzie „jedna energia”. Poprawa w tym zakresie powinna być widoczna na etapie osiągania biegłości. Początkujący zwykle skupiają się na jednym, a wówczas nie są w stanie zachować poprawności w czymś innym, ruchy rąk i nóg są „oderwane”, kończyny „odseparowane” od tułowia, w ruchu pojawia się sztywność, przerwy, siła zmienia się w niekontrolowany sposób.

2. Krągłość i płynność ruchów

Ruchy w formie taijiquan powinny płynne, nieprzerwane. Nie powinno być wyrażnych zatrzymań i przerw w ruchach. Ta płynność jest jednym z przejawów postępów w opanowaniu formy. By to osiągnąć niezbędne jest wyjątkowe zwrócenie uwagi na powiązanie skrętów talii i ruchów ramion. Talia stanowi oś i prowadzi ruch kończyn. Ramiona prowadzą ruch dłoni. W ten sposób ruch rąk łaczy się w jedno z ruchem tułowia.

3. Połączenie ruchów

Płynność o której mowa w poprzednim punkcie odnosi się do określonego ruchu (małej sekwencji), natomiast ten punkt dotyczy połączenia różnych ruchów (sekwencji). Jedna sekwencja powinna płynnie przechodzić w kolejną, bez zatrzymań i przerw. Koniec jednego ruchu jest początkiem następnego ruchu. Przy czym nawet jeśli wydaje się, że w ruchu następuje przerwa, powinno być zachowane uczucie ciągłości „przepływu”. Nawet jeśli nastąpi przerwa w tym odczuwanym „przepływie”, nie może zabraknąć idei ruchu w umyśle. Ruch zaczyna się od idei, czy intencji w umyśle, to tworzy uczucie „energii”, a efektem poddania się temu uczuciu powinien być ruch.

W początkowym etapie nauki zwykle stosuje się podział ruchów na mniejsze części, by łatwiej było te ruchy opanować. Natomiast w miarę osiągania biegłości, te przerwy muszą być eliminowane.

ETAP TRZECI

Swoboda ruchu – trening wewnętrznej siły (nei jin)

Po opanowaniu ruchów formy i osiągnięciu pewnej biegłości w ich wykonaniu, gdy w wykonaniu formy przejawia się już pewna lekkość i żywość, możemy przejść do trzeciego etapu nauki. Tutaj nacisk kładzie się na mentalne prowadzenie i „regulację oddechu”, szuka się odczucia swobody „przepływu”, dąży do powiązania wewnętrznego z zewnętrznym, zjednoczenia świadomości z ruchem.

1. Prowadzić ciało przy pomocy umysłu, wyraźnie rozróżniać puste i pełne

Dla zachowania stabilności w ruchu w stylu Wu Tai Chi podkreśla się wymóg wyraźnego rozróżnienia pustego i pełnego. Jedna noga jest pełna, druga pusta. Ale puste nie oznacza zupełnego braku siły, powinno być zachowane odczucie pewnej siły, jakbyśmy chcieli rozpocząć ruch. Pełne nie oznacza sztywnego stania.

Forma Tai Chi wydawać się się może nudnie jednolita, faktycznie jednak zawiera bogactwo zmian, które na zewnątrz wyrażają się w zmianach puste-pełne, miękkie-twarde, akumulowanie-emisja, otwieranie-zamykanie. Te przemiany są prowadzone przez świadomość – „najpierw w sercu, potem w ciele”. Gdy umysł prowadzi, a ciało podąża, energia jest w harmonii, wyraża się specyficzna estetyka ruchu. W Tai Chi na wyższym poziomie zaawansowania podkreśla się bardziej ideę, intencję, czucie, nie zaś naśladownictwo formy.

Podczas ćwiczenia formy Tai Chi umysł musi być cały czas skupiony. Początkujący zwykle potrafi się skupic tylko na pamiętaniu ruchów i wymogów. Myśli głównie o rękach i stopach. Gdy osiągnie pewną biegłość, jego uwaga zaczyna obejmować całe ciało, głównym punktem uwagi stają się talia i nogi. Potem uwaga zaczyna dotyczyć także zagadnień pustki i pełności oraz miekkości i twardości, ruch ciała i odczucie przepływu energii kierowane są przez umysł. Stopniowo zwiększa się wrażliwość odczuć, ruch odbywa się w reakcji na odczucie „przepływu energii”. „Umysł się porusza, forma za tym podąża”, „umysł przybywa, siła również przybywa”.

2. Oddech porusza ciałem, umysł i oddech w harmonii

Gdy osiągnie się biegłość w ćwiczeniu formy na zasadzie prowadzenia ruchów ciała przy pomocy świadomości, można zacząć łączyć wykonanie formy z świadomie kierowanym oddychaniem. Na początku nauki mówimy o oddychaniu naturalnym, bez wiązania wdechu czy oddechu określonymi ruchami. Praca z oddechem wprowadzana jest po osiągnięciu pewnej biegłości w ćwiczeniu formy. Oddech o którym mowa nazywany jest oddechem brzusznym, a także oddechem odwrotnym. Następuje powiązanie oddechu z etapami ruchu, które określa się jako kai – otwarcie, i he – zamknięcie. Wdech następuje w fazie he – zamknięcia, akumulacji, a wydech w fazie kai – otwarcia, emisji.

Andrzej Kalisz

Na podstawie nauk mistrza Zhai Weichuan