Ewolucja tradycyjnej formy stylu Wu Taijiquan

Autor: Li Yongzhang

Przekład z chińskiego: Andrzej Kalisz

Od tłumacza: porównanie tradycyjnych form głównych stylów Taijiquan: Chen, Yang, Wu/Hao, Wu, Sun, czy Zhaobao pozwala uznać, że w gruncie rzeczy są to warianty jednej formy, z niemal identyczną kolejnością sekwencji/ruchów, mimo że ruchy, a niekiedy ich nazwy mogą się różnić. Tego podobieństwa nie zauważymy zwykle porównując formy skrócone, w których kolejność sekwencji była zmieniana. W przypadku form klasycznych wątpliwość czasem budzi to, że liczba ich sekwencji bywa tak różna, czasem siedemdziesiąt kilka, osiemdziesiąt kilka, a czasem dziewięćdziesiąt kilka lub ponad sto sekwencji. Poniższy tekst, na przykładzie stylu Wu/Hao wyjaśnia, że w dużej mierze wynika to nie z różnic w samej formie, a tylko ze sposobu dzielenia jej na sekwencje i liczenia tychże sekwencji.

Styl Wu należy do pięciu Wielkich Nurtów chińskiego Taijiquan (T’ai Chi Ch’uan), został uznany za element kultury niematerialnej na poziomie ogólnokrajowym. Założycielem tego stylu był w epoce Qing Wu Yuxiang z Guangpingfu (Guangfu) w prowincji Zhili (obecnie prowincja Hebei) . Kilka pokoleń przedstawicieli tej sztuki wniosło swój wkład modyfikując formę i doskonaląc teorię, od formy 52 ruchowej Wu Yuxianga, przez formy 87 i 96 ruchowe do obecnej formy 108 ruchowej.

Forma 52 ruchowa Wu Yuxianga

Wu Heqing (1812-1880), znany jako Wu Yuxiang, a także Wu Lianquan, żył w epoce Qing w Guangpingfu (Guangfu) w prowincji Zhili (Hebei). Urodził się w arystokratycznej rodzinie. Od dzieciństwa uprawiał sztukę walki Hongquan w której osiągnął wysokie umiejętności. W trzynastym roku panowania cesarza Daoguang (1833) wraz z Yang Luchanem, mieszkańcem tego samego powiatu, rozpoczął naukę długiej pięści z Chenjiagou. W drugim roku panowania cesarza Xianfeng (1852) odwiedził Chen Qingpinga w Zhaobao w powiecie Wen i pobierał u niego nauki ponad miesiąc, poznając głębsze aspekty tej sztuki. Ponadto uzyskał manuskrypt „Teoria pięści Wang Zongyue”. Jego sztuka zaczęła się rozwijać „jakby tygrysowi dodano skrzydła”. Wówczas porzucił przygotowania do wyższych egzaminów, otwierających drogę do wysokich stanowisk w administracji cesarskiej i skupił się całkowicie na studiach nad sztuką walki. Opierając się na własnym doświadczeniu połączył poznaną teorię i praktykę wypracowując swój styl sztuki walki. Swoje koncepcje i metody walki często weryfikował w pojedynkach z silnymi przeciwnikami. Swoje idee zapisał w wielu tekstach.

Zgodnie z zapisem w manuskrypcie, który Li Yiyu zachował dla siebie (spośród trzech spisanych przez niego wersji), 52 ruchowa forma Wu Yuxianga składała się z następujących sekwencji: leniwe poprawianie ubrania, pojedynczy bicz, podniesienie ręki, biała gęś rozpościera skrzydła, omiecenie kolana, gra na lutni, omiecenie kolana, gra na lutni, uderzenie z krokiem do przodu, sześć zablokowań i cztery zamknięcia, objęcie tygrysa i pchnięcie góry, pojedynczy bicz, patrzenie na pięść pod łokciem, odwrócone małpie odepchnięcie, biała gęś rozpościera skrzydła, omiecenie kolana, trzy przejścia przez plecy, pojedynczy bicz, ręce chmury, opadanie, kogut piejący o poranku staje na jednej nodze, odwrócone małpie odepchnięcie, biała gęś rozpościera skrzydła, omiecenie kolana, trzy przejścia przez plecy, pojedynczy bicz, ręce chmury, wysokie wyciągnięcie ręki po końską uzdę, lewe i prawe podniesienie stopy, obrócenie ciała i kopnięcie, przeskok i uderzenie, odwrócenie ciała i podwójne kopnięcie, ochrona ciała, kopnięcie stopą, odepchnięcie stopą, uderzenie z krokiem do przodu, sześć zablokowań i cztery zamknięcia, objęcie tygrysa i pchnięcie góry, skośny pojedynczy bicz, dziki koń rozdziela grzywę, pojedynczy bicz, jadeitowa pani przesuwa czółenko tkackie, pojedynczy bicz, ręce chmury, wysokie wyciągnięcie ręki po końską uzdę, skrzyżowanie i lotosowe kopnięcie, uderzenie wskazujące krocze, pojedynczy bicz, krok do przodu i siedem gwiazd, wycofanie i dosiadanie tygrysa, obrót stopy i lotosowe kopnięcie, napięcie łuku, by ustrzelić tygrysa.

Forma 87 ruchowa Li Yiyu

Li Jinglun (1832-1892), znany także jako Li Yiyu. Od dzieciństwa lubił się uczyć, a także ćwiczyć sztuki walki, był bardzo uzdolniony i zgromadził bogatą wiedzę, zarówno z zakresu kultury, sztuki walki, jak i medycyny. Gdy miał 21 lat rozpoczął naukę sztuki walki u swego wuja Wu Yuxianga. W ciągu około 20 lat nauki w pełni poznał jego przekaz. Był zakochany w sztuce walki, nieustannie studiował różne ruchy. Swoje myśli zapisywał na kartkach, które przyklejał na ścianie. Gdy nie był zadowolony ze sformułowanej idei, zrywał kartkę i zapisywał nową. W ten sposób nie tylko jego umiejętności, ale i koncepcje teoretyczne osiągnęły wysoki poziom wyrafinowania. W siódmym roku panowania cesarza Guangxu (1882) zebrał teorie Wang Zongyue, Wu Yuxianga i własne, spisując je ręcznie w trzech egzemplarzach zatytułowanych „Teoria Taijiquan”, określanych obecnie jako „stare trzy egzemplarze”. Jeden z nich zachował dla siebie, drugi przekazał bratu Li Qixuan, a trzeci uczniowi Hao Weizhenowi. „Trzy stare egzemplarze” to najstarsza znana dziś praca teoretyczna sztuki Taijiquan, uznawana za klasyczną teorię wszystkich głównych odmian tej sztuki.

Jeszcze pod koniec życia Li Yiyu pracował nad modyfikacjami ruchów formy, tak by można ją było łatwiej zrozumieć i opanować. Przede wszystkim tam gdzie daną sekwencję powtarzano na dwie strony, np. leniwe poprawianie ubrania, czy kogut piejący o poranku stoi na jednej nodze zmieniły się każda sekwencja w dwie – lewą i prawą. W sekwencjach takich jak ręce chmury, czy trzy przejścia przez plecy wyraźnie ustalono trzykrotne powtórzenie, w przypadku odwróconego małpiego odepchnięcia ustaliły cztery powtórzenia. Podobnie w przypadku jadeitowej pani przesuwającej czółenko tkackie – cztery powtórzenia w cztery rogi. Niektórym ruchom przejściowym pomiędzy sekwencjami nadał nazwy, tworząc z nich w ten sposób odrębne sekwencje. Na przykład ruch końcowy sekwencji gra na lutni (sekwencja ósma w formie 87 ruchowej), został nazwany dłoń na spotkanie twarzy. Takie nadanie nowych nazw podkreśliło praktyczne bojowe zastosowanie tych ruchów przejściowych i ułatwiło ich poprawne wykonanie i zapamiętanie. Ruchy, które wcześniej zaliczane były do sekwencji trzy przejścia przez plecy, zostały nazwane naciskanie oraz zielony smok wyłania się z wody. Ruch rozpoczynający sekwencję skrzyżowanie i lotosowe kopnięcie stał się odrębną sekwencją o nazwie dłoń skierowana ku sercu. Ruch z końca sekwencji obrót stopy i lotosowe kopnięcie uzyskał nazwę łowienie księżyca itp.

W ten sposób forma 52 ruchowa Wu Yuxianga rozwinęła się w formę 87 ruchową. Ale faktycznie nie nastąpiły tutaj wyraźnie zmiany w stosunku do samej formy, dodane zostały tylko nazwy niektórych ruchów, które występowały w oryginalnych sekwencjach.

Forma 96 ruchowa Hao Weizhena

Hao He (1849-1920), znany także jako Hao Weizhen. Od dzieciństwa uprawiał sztuki walki Hongquan i Erlangquan. W wieku 23 lat rozpoczął u Li Yiyu naukę Taijiquan. W ciągu około 20 lat intensywnego treningu w pełni poznał jego nauki. Podczas pojedynków był w stanie pokonać przeciwnika nie robiąc mu krzywdy. Nauczał w okolicy Guangfu i Shundefu (obecne Xingtai), a nawet w Pekinie. Miał wielu uczniów.

Jesienią trzeciego roku Republiki (1914) został zatrudniony jako nauczyciel sztuki walki w szkole średniej w Guangfu (szkoła średnia numer 13 prowincji Zhili). By ułatwić naukę poprzez wykonywanie ruchów w rytmie na cztery, wykorzystał wysuniętą przez Wu Yuxianga koncepcję „rozpoczęcie, kontynuacja, zwrot, zamknięcie”, a także koncepcję „otwarć i zamknięć” Li Yiyu, zaczął dzielić sekwencje formy na 4 fazy, a także podkreślać zakres ruchów otwarć i zamknięć. Wiele ruchów zostało zmodyfikowanych. Wydana w 1963 roku przez Wydawnictwo Sportu Ludowego książka jego wnuka Hao Shaoru opisuje formę 96 ruchową.

Forma 108 ruchowa Li Xunzhi

Li Baorang (1882-1944), znany także jako Li Xunzhi, młodszy syn Li Yiyu. Był bardzo uzdolniony. Naukę Taijiquan rozpoczął w wieku 6 lat u swojego ojca Li Yiyu. Jemu w spadku przypadł ten z trzech manuskryptów ojca, który ów spisał i zachował dla siebie. On otrzymał też wiele zapisków ojca, które nie weszły w skład „trzech starych egzemplarzy”. Po śmierci ojca kontynuował naukę u stryja Li Qixuana. Doskonaląc umiejętności tui shou korzystał z pomocy innych członków rodziny i uczniów swojego ojca. Lubił uczyć się i czytać książki, był skromny i miał przyjazne usposobienie, nie chełpił się swoimi umiejętnościami. A posiadał wspaniałe umiejętności w walce wręcz i bronią. Gdy dochodziło do pojedynków, nikt nie był w stanie zrozumieć jakiej techniki, czy jakiego ruchu użył, po prostu korzystał z siły przeciwnika, by zaburzyć jego równowagę. Przeciwnik odlatywał o kilka metrów, a równocześnie nie miał wrażenia, żeby był pchnięty dużą siłą. Li Xunzhi był w stanie zachować kontrolę nad przeciwnikiem, nie raniąc go.

W trzynastym roku Republiki (1924) Li Xunzhi otworzył na ulicy Wschodniej w Guangfu drukarnię wydawnictwa Xinhua. Było to równocześnie ważne miejsce, gdzie gromadzili się ćwiczący Taijiquan. Jego umiejętności były podziwiane, stąd wielu prosiło go o nauki. Gdy powstał Instytut Guoshu (Kuo Shu) w powiecie Yongnian, zaproponowano mu zatrudnienie tam jako instruktora, ale odmówił, czasem jednak korzystał z zaproszenia do prowadzenia wykładów. Skupiał się na nauczaniu tylko członków swojej rodziny. W 1932 roku oficjalnie przyjął czterech uczniów spoza członków rodu Li – byli to Zhao Yunyuan, Liu Mengbi, Wei Peilin i Yao Jizu.

Li mówiąc o Taijiquan używał prostego języka. W nauczaniu tui shou podkreślał umiejętność pożyczania siły przeciwnika i zaburzania jego równowagi, nie przywiązując uwagi do specyficznych technik. Nieustannie rozwijał treść nauczania i wprowadzał dodatkowe metody. Na przykład wiązał sznur z obydwu stron i umieszał tak, by łączył szyję i ręce – ręce nie mogły się więc uginać lub prostować – przy tak ograniczonej możliwości ruchu rąk, wykorzystując tylko ruchy nóg i talii był w stanie odrzucić przeciwnika w tui shou o kilka metrów. Był autorem tekstów „Małe zapiski rozmów o pięści”, „Wymogi ćwiczeń Taijiquan dla początkujących”, „Wstęp do zagadnienia nie przeciwstawiać się i nie tracić kontaktu”. Był słynnym mistrzem, który przejął dziedzictwo poprzedników, i zainspirował następców.

Li Xunzhi, by ułatwić proces nauki tam, gdzie dana sekwencja była powtarzana raz za razem, numerował je osobno jako oddzielne sekwencje, na przykład sekwencję dziki koń rozdziela grzywę podzielił na trzy sekwencje. Nie wprowadził większych zmian w stosunku do formy 87 ruchowej swojego ojca, a zwiększenie liczby sekwencji było rezultatem innego sposobu liczenia. Nazwał też niektóre ruchy przejściowe. Na przykład dodał nazwy gra na lutni i prawe leniwe poprawiane ubrania, gdy wcześniej były to ruchy wliczane do sekwencji jadeitowa pani przesuwa czółenko tkackie, a po tym dodał pojedynczy bicz, by ruchy były połączone bardziej płynnie. W taki sposób pojawiło się o 19 więcej sekwencji, a do tego doliczone zostały sekwencja rozpoczynająca i sekwencja kończąca. Tak forma 87 ruchowa jego ojca przekształciła się w formę 108 ruchową. Dzięki dokonanym przez niego zmianom, rozpoczęcie i zakończenie formy odbywa się w tym samym miejscu. Tę wersję formy poznali jego uczniowie Wei Peilin i Yao Jizu, czy stryjeczny wnuk Li Jinfan.

Dla formy tej charakterystyczne jest utrzymywanie tułowia w pionowej ześrodkowanej pozycji, wyraźne wyrażania pustego i pełnego, zwartość pozycji, małe kręgi, zręczne użycie siły, lekkość i zwinność. Sekwencje przenika koncepcja „rozpoczęcie, kontynuacja, zwrot, zamknięcie”. W rozluźnieniu i spokoju przejawiają się „otwarcia i zamknięcia”. Ruchy są płynne i miękkie, pozycje średnio wysokie. Kroki naturalne i swobodne, na zewnątrz miękkość, wewnątrz ukryta twardość. Występują też trudniejsze ruchy, zawierające podskoki i przeskoki.