SYSTEMY WEWNĘTRZNE

Artykuł ten to fragment e-booka “Zhan Zhuang Qigong. Poczuj to sam!” z roku 2005. Powstał on jako wprowadzenie dla osób zupełnie początkujących, z czym związane jest pewne uproszczenie zagadnienia.

Popularny jest podział chińskich sztuk walki na style zewnętrzne – waijia i wewnętrzne – neijia. Do zewnętrznych zalicza się zdecydowaną większość, a tylko nieliczne do wewnętrznych. Na początku XX wieku grono mistrzów xingyiquan, baguazhang i taijiquan w Pekinie uznało, że systemy te mają wiele cech wspólnych i w związku z tym zdecydowano o zaliczeniu ich do jednej rodziny neijia (dosłownie: rodzina wewnętrzna). Z przyczyn historycznych zatem, gdy mowa o stylach wewnętrznych, mamy na myśli te właśnie systemy. Nie ma też większych wątpliwości, jeśli chodzi o styl liuhebafaquan. Często także yiquan zaliczany jest do systemów wewnętrznych, ponieważ wywodzi się z xingyiquan. Twórca yiquan nie przywiązywał jednak większej wagi do tej klasyfikacji.

W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że style zewnętrzne koncentrują się bardziej na typowym treningu fizycznym i typowym wykorzystaniu siły, a wewnętrzne bardziej na pracy nad koordynacją pomiędzy umysłem i ciałem oraz nad specyficznym sposobem generowania siły przy użyciu całego, stosunkowo rozluźnionego ciała. Tradycyjne teorie określały to jako „użycie siły kości i ścięgien, a nie mięśni”. Mówi się o sile lub energii wewnętrznej – nei jin. Należy pamiętać, że gdy w kontekście systemów wewnętrznych mowa jest o sile wewnętrznej, w oryginale mamy często do czynienia z terminem nei jin, a niekoniecznie qi. Brak wiedzy o tym jest przyczyną ogromnych nieporozumień.

Trzeba zwrócić uwagę, że podziału na systemy zewnętrzne – waijia i wewnętrzne – neijia nie należy mylić z podziałem na metody treningowe zewnętrzne – waigong (trening fizyczny) i wewnętrzne – neigong (trening mentalny, „energetyczny” itp). W niemal wszystkich bowiem chińskich systemach klasyfikowanych jako zewnętrzne wykorzystuje się w mniejszym lub większym stopniu trening neigong.

Wcześniej była już mowa o taijiquan (tai chi). Dwa inne powszechnie znane systemy wewnętrzne to baguazhang (pakua chang) i xingyiquan (hsing-i ch’uan). Pomimo zdecydowanych różnic w sposobie ćwiczenia, formy tych systemów, podobnie jak taijiquan można zaliczyć do szeroko rozumianego qigong. Szczególnie charakterystyczne jest tu przywiązywanie dużej wagi do umysłu – czynnika mentalnego oraz nacisk na głęboką zewnętrzną i wewnętrzną harmonię. Owa wewnętrzna harmonia oznacza doskonałą koordynację pomiędzy aktywnością umysłu, a wykorzystaniem ciała. Tradycyjne teorie opisują to w sposób bardziej złożony, jako trzy wewnętrzne harmonie: pomiędzy sercem i umysłem, umysłem i qi, oraz qi i siłą fizyczną.

Chociaż metody treningowe baguazhang i xingyiquan są wykorzystywane w celach zdrowotnych, to jednak częściej niż taijiquan są one uprawiane jako sztuki walki. Dla baguazhang charakterystyczne są okrężne, płynne ruchy i zwinne kroki. Najpopularniejsze style to Cheng i Yin. Baguazhang to dosłownie: dłoń ośmiu trygramów – jest to nawiązanie do Księgi Przemian – Yijing (I Ching). Xingyiquan na pierwszy rzut oka wydaje się, ze swoimi stosunkowo prostymi, gwałtownymi technikami podstawowymi, systemem bardziej brutalnym i mniej wyrafinowanym. Tym niemniej na zaawansowanym poziomie jest to sztuka równie subtelna jak baguazhang i taijiquan. Xingyiquan to dosłownie: pięść formy i umysłu. Nazwa ta wskazuje na zasadę jedności świadomości z ruchem.

Yiquan wywodzi się z xingyiquan i określany czasem bywa jako szkoła naturalna xingyiquan. Podobnie jak xingyiquan, yiquan przywiązuje ogromną wagę do koordynacji umysłu i ciała. Szczególny nacisk kładziony jest tu na umysł oraz rozwój intuicji i spontaniczności. Dlatego z nazwy xingyiquan wyeliminowany został element xing (forma), by podkreślić yi (umysł). Chociaż korzenie yiquan tkwią w xingyiquan, zaczerpnął on inspiracje także z baguazhang i taijiquan (tai chi). Yiquan kładzie nacisk na naukowe podejście i nieustanny rozwój systemu. Sprawia to, że metody treningowe yiquan mogą być bez problemu zaakceptowane przez osoby, które w przypadku klasycznych systemów wewnętrznych są zrażone przez obce i trudno zrozumiale z punktu widzenia współczesnego człowieka koncepcje. W yiquan zakładamy, że tradycyjne koncepcje i metody powinny podlegać naukowej weryfikacji i reinterpretacji, że system powinien być unowocześniany w taki sposób, by nie tracić walorów tradycyjnych metod. Yiquan zawiera całe spektrum metod treningowych, od ćwiczeń statycznych, przez ćwiczenia w powolnym ruchu do dynamicznych. Sprawia to, że metody te mogą być wykorzystane przez osoby o różnych możliwościach i potrzebach. Metody te, jako forma ćwiczeń dla zdrowia znane są pod nazwą zhan zhuang lub zhan zhuang qigong.

Andrzej Kalisz